Πιττακός - Μυτιλήνη

Ο Πιττακός, όπως τον φαντάστηκε
ο εικονογράφος ενός βιβλίου με βιογραφίες
που εξέδωσε ο Guillaume Rouille
στη Λυών το 1553.

Λίγα πραγματολογικά στοιχεία για πρόσωπα, πράγματα και έθιμα που αναφέρονται στο κεφάλαιο του Πιττακού:

Πίνακας του Lawrence Alma-Tadema (1881),
όπου απεικονίζεται η Σαπφώ με μερικές μαθήτριές της
να ακούν αποσβολωμένες τον Αλκαίο
να παίζει την κιθάρα του και να τραγουδά. 

Η Σαπφώ και ο Αλκαίος είναι δύο από τους σημανικότερους λυρικούς ποιητές της αρχαίας Ελλάδας. Γεννήθηκαν και έζησαν στη Λέσβο την ίδια περίπου εποχή, στα τέλη του 7ου και στος αρχές του 6ου αι. π.Χ.
Η ιδιωτική ζωή της Σαπφούς έχει συζητηθεί πολύ. Η τρυφερή και προσωπική σχέση που φαίνεται από τα ποιήματά της ότι ανέπτυξε με τις μαθήτριές της οδήγησε στο εύκολο συμπέρασμα ότι ήταν ομοφυλόφιλη, όμως κάτι τέτοιο δεν μπορεί να αποδειχθεί με σιγουριά.

Δύο από τα πιο γνωστά της ποιήματα απευθύνονται στην Ανακτορία και στη Γογγύλα, που συναντήσαμε στο “Ταξίδι στους Επτά Σοφούς”. Για τον γάμο της Ανακτορίας έγραψε μια ωδή, στην οποία εξυμνεί με πολύ κολακευτικά λόγια τον μελλοντικό σύζυγο της μαθήτριάς της. Ο μεγάλος Οδυσσέας Ελύτης έχει μεταφράσει την ωδή:

“Θεός μου φαίνεται στ΄ αλήθεια εμένα κείνος 

ο άντρας που κάθεται αντίκρυ σου κι από 

κοντά τη γλύκα της φωνής σου απολαμβάνει 

και το γέλιο σου αχ που ξελογιάζει 

και που λιώνει στο στήθος την καρδιά μου...”

Στη Γογγύλα η Σαπφώ απευθύνει ένα σπαραχτικό ποίημα, όπου της ζητά να γυρίσει πίσω, γιατί δεν αντέχει την απουσία της. Πάλι σε μετάφραση Ελύτη, το ποίημα λέει:

"Σε φωνάζω Γογγύλα

Φανερώσου πάλι κοντά μου

Το χιτώνα τον άσπρο σαν το γάλα όταν φοράς,

Να 'ξερες τους πόθους που σε τριγυρίζουν

όμορφη, και πώς χαίρομαι που δεν είμαι εγώ,

μα η ίδια η Αφροδίτη που σε μαλώνει"

Το Κέλομαί σε Γογγύλα, όπως είναι ο πρώτος στίχος του ποιήματος στο πρωτότυπο, έχει μελοποιήσει ο Μάνος Χατζιδάκις. Στο ακόλουθο βίντεο το ερμηνεύει η Φλέρυ Νταντωνάκη:

Για τον γάμο στην αρχαία Ελλάδα μπορείτε να δείτε αυτό το πολύ καλά τεκμηριωμένο ντοκυμαντέρ της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης:

Η ιστορία της σβούρας, που αναφέρει ο Πιττακός στο "Ταξίδι στους Επτά Σοφούς" μαρτυρείται σε ένα ποίημα του Καλλίμαχου. Η απάντηση του Πιττακού, παρμένη από τα λόγια των παιδιών που έπαιζαν με τη σβούρα, ήταν: "τὴν κατὰ σαυτὸν ἔλα" (που σημαίνει "πάρε αυτή που είναι πιο κοντά σε σένα"). Ο συνδυασμός τυχαίων λόγων με τέτοιο τρόπο ώστε να τους αποδοθεί κάποια προφητική σημασία, ονομαζόταν στα αρχαία ελληνικά κληδών, που σήμαινε οιωνός, μαντικό σημάδι.